Cái chợ là nơi người ta mua và bán, trao
đổi các vật dụng cần thiết trong đời
sống. Cái chợ c̣n gọi là chợ búa. Chợ
búa không có nghĩa là nơi bán những cái
búa. Theo giáo sư ngôn ngữ học Mai Liệu
th́ chợ búa là cách ghép của hai chữ Chợ
Bán Mua.
Với người Mỹ, chợ là
market, nếu cao hơn là supermartket và
b́nh dân hơn có flea market…Trong tiếng
Mỹ không có chữ Chợ Chồm Hổm và trong
thực tế của đời sống cũng không có nơi
nào gọi là chợ Chồm Hổm. Với Việt Nam 3
chữ chợ chồm hổm nó mang nhiều nghĩa
khác nhau. Có thể nó là nơi tụ tập mua
bán trao đổi vài ba thứ dư thừa trong
vườn, trong nhà hoặc là nơi tụ họp để
mua bán một vài loại đặc biệt…Đăïc tính
chung của chợ nầy là thời gian nhóm họp
ngắn, và thường vào những buổi sáng sớm
tinh mơ. Đặc điểm khác là người
mua kẻ bán đều ngồi chồm hổm (Một kiểu
ngồi “nước lụt” mà không có dân tộc
phương tây nào ngồi được)
Chợ chồm hổm c̣n mang tánh
chất gần gủi, gia đ́nh, và không chuyên
nghiệp cho nên giá cả thường là giá hời,
giá vừa bán vừa biếu...và giá nào
cũng bán, phải bán cho hết. Thử hỏi một
cụ bà ngắt dăm ba bó rau bồ ngót (một
loại rau nấu canh) vài dúm ớt, ít cọng
hành đem ra bày ở chợ chồm hổm vào buổi
sáng để kiếm tí tiền trầu, nếu không bán
hết lại mang về nhà th́ chỉ c̣n nước nấu
mà ăn chớ đâu có chỗ dự trử để dành cho
buổi chợ ngày mai? Về vật dụng bán mua
tại chợ là như thế. C̣n thời gian và địa
điểm họp chợ? Không nhất định một
ngày nào cả. Có thể là một buổi sáng
Chúa Nhật, hoặc vào ngày Rằm, mồng Một
trong tháng. Và, nơi nhóm họp là ven
đường cái quan, bên gốc cây đa đầu làng,
bên hông đ́nh làng hoặc nơi góc sân chùa,
sân nhà thờ…Chỗ nào thuận tiện là nhóm.
Việt
Nam có chợ chồm hổm, những tưởng qua Mỹ
rồi không c̣n nh́n thấy những h́nh ảnh
thân thương gần gủi đó nữa. Chồm hổm sao
cho được khi mà supermarket gần bên nhà,
tủ lạnh chất đầy ắp thức ăn, thời gian
nào rảnh để “chồm hổm” …
San Jose, thành phố đông người Việt nhất
trên đất Mỹ, có nhà thờ tiếng Việt, có
xứ đạo Việt Nam. Đường Singleton , mỗi
sáng Chú Nhật, bên cạnh nhà thờ khi trời
vừa có ánh sáng, tiếng lục cục mở cửa
của các cụ bà, cụ ông giục nhau dậy đi
xem lễ vào sáng Chúa Nhật…khi mà các
cháu, con c̣n đang yên giấc điệp….th́
bên cạnh con đường trước nhà thờ đă có
những miếng vải nylong, vải bố, giấy báo
….tiếng dọn hàng, tiếng nói chuyện…một
cái chợ chồm hổm Việt Nam có mặt. Mỗi
sáng Chúa Nhật nhóm một lần. Hàng họ là
những bó ng̣, đọt bí, nhúm mồng tơi,
bịch ớt hay sang hơn là những con cá
bass của đứa con, của ông hàng xóm vừa
câu được mang ra nhóm chợ.
Bà
Chín ngồi với đứa cháu gái bên cạnh 2
con cá Bass, mỗi con nặng chừng 10 pao,
bà nói “Con cá nầy $29, cháu tui nó đi
câu về nó không ăn tui mang ra đây bán
cho vui.” Con cá c̣n tươi roi rói, nằm
phơi ḿnh dương cặp “măt cá” ngó người
đi qua đi lại. Bà Chín nói tiếp “Già rồi
chú ơi, ngồi nhà làm ǵ, ban đầu bán con
cá của đứa cháu, bây giờ có người hỏi
mua th́ ḿnh đi mua của ông hàng xóm,
của bạn mấy đứa con nó hay đi câu vào
mỗi weekend. Câu về không ăn bỏ th́ mang
tội, cá tươi đem chia cho bà con có cá
mà dùng lại c̣n có chuyện để làm cho qua
ngày.” Với một chị c̣n trẻ th́ khác
“Thất nghiệp rồi làm ǵ đây? thất nghiệp
mà, mua bán ba cái mớ rau trong vườn cho
nó qua ngày chớ lời lóm ǵ đó.”
Chợ chồm hổm cũng
đông đúc người qua lại, có khoảng gần
chục người bán và hơn chục người mua. Kẻ
vừa ra khỏi nhà thờ mua mớ
rau tươi về nấu bữa canh trưa, ông nọ
mua keo mắm thái đem về cho vợ, chị nọ
mua mớ đọt bí đọt bầu”ăn cho nó trở bữa”…hoặc
có những người bắt ghế ra ngồi nói
chuyện suốt buổi họp chợ. Nói chung cái
chợ không phải là nguồn lợi sinh kế
nhưng nó là nơi ông Ba nào đó đi ra gặp
ông Tư chuyện tṛ dăm ba câu. Bà nọ bước
ra khỏi nhà thờ có dịp đứng lại trao đổi
vài câu thăm hỏi…Cái chợ chồm hổm trên
đất Mỹ nó mang theo h́nh ảnh gốc đa làng,
cái đ́nh trong xóm rẫy, cái quán cóc ven
sông…cái bến đậu của khách thương hồ
trên đường xuôi ngược. Đôi khi cái chợ
chồm hổm c̣n có thể giải được nỗi buồn
của ông già xa xứ, của bà vợ bị stress
nó hành. Là cái ống thở cho một số người,
là b́nh dưỡng khí cho ai đó đang mang
nặng nỗi sầu ly hương.
Ôi! Hay lắm, hay làm sao. Cái chợ chồm
hổm ở trên đất Mỹ