Mâm ngũ phẩm đầu
năm
Người Việt Nam có một phong tục truyền thống tốt
đẹp, đó là vào những ngày tết bất cứ gia đình
nào dù giàu hay nghèo, ở vào tầng lớp xã hội nào
cũng đều có chưng một mâm ngũ phẩm trên bàn thờ.
Nội dung mâm ngũ phẩm thay đổi tùy theo mỗi vùng
của đất nước. Ví dụ ở miền Bắc mâm ngủ phẩm
thường có 5 loại quả như chuối, bưởi, đào, hồng,
quýt.
Hình minh họa số 1:
Mâm ngũ quả miền Bắc
(Ðất Việt)
Thời gian tết ở miền Trung
rơi vào mùa đông nghiệt ngã, lại chịu nhiều bão lụt,
cây trái đặc sản địa phương rất hiếm, thường nhập từ
nơi khác, mâm ngủ quả gồm phần chủ lực là nải chuối
xanh, sau đó tùy theo hoàn cảnh của mỗi gia chủ mà
chưng thêm các loại đặc sản địa phương khác như cam,
quýt, sung, dưa hấu, bưởi, sung, mãng cầu, thanh
long... Do vậy mâm ngũ quả không có nét đặc trưng
nhất định của địa phương .
Hình minh họa số 2:
Mâm ngủ quả miền Trung
(Phụ nữ)
Riêng miền Nam thời tiết
nóng ấm quanh năm, nên trái cây đặc sản địa phương
không thiếu thứ gì, lại thêm trái cây ngoại nhập dễ
dàng nên mâm ngũ phẩm rất đa dạng và phong phú.
Nhiều người có cái thú chưng mâm ngũ phẩm theo một
ước nguyện riêng tư của mình.
Hình minh họa số 3:
Mâm ngủ quả miền Nam
Cầu, dừa (vừa), đủ, xoài (xài),
thơm (danh )
Dưới cái nhìn phong thủy,
màu sắc mâm ngũ phẩm như trắng xanh, lục, đỏ vàng có
ý nghĩa của vòng tương sinh khép kín biểu tượng cho
may mắn như kim, thủy mộc hỏa thổ. Về mặt hiếu đạo,
mâm ngũ phẩm cúng bàn thờ tổ tiên biểu tượng cho tứ
thân phụ mẫu bảo bọc cho gia đình gia chủ chính giữa
ấm cúng đoàn viên. Về xướng danh theo tên gọi trái
cây có thể nói lên ước vọng hạnh phúc thầm kín của
gia chủ ví dụ như: Cầu, dừa, đủ, xài, thơm danh.
Ðối với giới bình dân chạy
gạo từng bữa, lời khấn nguyện đầu năm “cầu vừa đủ
xài” rất thích hợp, và an phận cho vị trí không may
mắn của mình trong xã hội. Thế nhưng giới bình dân
làm gì có danh tiếng để được “thơm” tho. Do vậy trái
thơm trong trường hợp này tự nó đã đổi thay ý nghĩa
là mắc mứu hay gai góc. Mâm ngũ phẩm trở thành: Ước
nguyện “cầu dừa đủ xài” thật là một đoạn đường “gai
góc” phải vượt qua. Nên thay đổi trái thơm bằng
những trái sung, sẽ thích hợp hơn. Cầu dừa đủ xài
sung sướng (hạnh phúc)
Hình số 4: Cầu dừa đủ xài
sung sướng.
Những người Hoa ở miền Nam,
làm kinh tế, hiếm khi chưng mâm ngủ phẩm “cầu, dừa
đủ, xài, sung mãn”. Mâm ngũ phẩm thường được thay
thế bằng 5 trái quýt. Trái quýt tiếng Hoa gọi là
cách, kiết có ý nghĩa may mắn. Quýt lớn gọi là tài
cách tức là đại kiết. Vì thế mâm ngũ quả này còn
được gọi là “ngũ đại kiết”. Năm trái quýt biểu tượng
cho năm điều may mắn theo lời khấn nguyện:
Ðại kiết về tiền tài
Ðại kiết về hạnh phúc gia
đình, con cái
Ðại kiết về quan hệ xã hội
Ðại kiết về sức khỏe dồi
dào, không bịnh hoạn, sống lâu.
Ðại kiết về công việc làm
ăn suông sẻ, không nạn tai
Hình minh họa số 5: “Ngũ
đại kiết“
(Thiên Ðức)
Một mâm ngũ phẩm thật là
giản đơn nhưng lại trọn vẹn ước mơ trong cuộc đời.
Ngoài ra còn có một mâm quả
phẩm đầy tham vọng về loại xướng danh đó là:
Hình minh họa số 6:
Cầu, dừa, đủ, xài, thơm (danh),
sung (sướng), đại kiết, đại lợi (quýt)
(Đất Việt)
Ðây là một mâm quả phẩm
nhiều tham vọng trong cuộc đời. Thế nhưng mấy ai đạt
được, vì nội dung của nó không còn mang ý nghĩa mâm
ngủ phẩm nữa mà là thất phẩm. Trong chữ thất còn có
ý nghĩa là mất. Con người không ai có thể gom tất cả
mọi điều hạnh phúc trong xã hội đem về cho riêng
mình cả. Và chính trong mâm thất phẩm này cũng tiềm
ẩn một sự mâu thuẫn nội tại đó là : “cầu vừa đủ xài”
làm sao có thể có “đại kiết đại lợi” (quýt) được?
-----------------------------------------------
Tết đến nhà kia đủ
thứ kiêng
Sắm chi cũng sợ
gánh ưu phiền
Mua chuối: sợ làm
ăn khó "ngóc"
Mua lê: sợ mách
lẻo xóm giềng
Mua bom: sợ suốt
năm toàn "nổ'
Mua xoài: sợ thiếu
thốn triền miên
Mua cam: sợ âm
thầm chịu đựng
Mua táo: sợ rồi…
bón cả niên
Ô hô ! đã vậy đừng
sắm sửa
Trụi lủi trụi lơ,
khỏi tốn tiền.
Hì hì hì.... có lý không ta!!!
|