Cho hỏi “trỏng” 2 câu… cho có lệ, để lấy
cớ viết bài:
-
Không biết người Việt nào uống cà
phê trước tiên…?!
- Và ai có… gan bỏ vốn, để bán cái thứ
nước đen hu, đắng nghét đó?!
Chớ hồi… cỡ năm 1950, 5 mấy trở đi…
Ở gần chợ, thường có tiệm bán cà phê, mà
người bán đa số là người tàu.
Hỏng hiểu sao, ông chủ quán cà phê nào
bụng cũng bự, còn áo bận là áo thun 3 lỗ,
cũ mèm ngã màu cháo lòng. Ông chủ tiệm
ưa ngồi sau quầy tính tiền, im lặng ngó
ra.
Người Việt…
kỵ cất nhà ở ngã ba đường cái, ngã tư ồn
ào…
Thì người
tàu lại khoái cất nhà ở những chỗ đó!!!
Tuy là nhà ở, nhưng nhà người tàu nào
cũng bán-quán… tại gia, trăm nhà như một!
Ở ngả tư
Thông Tây năm xưa, có Tiệm Nước Trà Gia
Ký… như vậy.
Lạ cái là, tuy bán cà phê, bánh ngọt,
bánh bao, bánh tiêu, dò cháo quảy… thế
mà bản hiệu Trà Gia Ký ghi là Tiệm Nước…<>?><>???...thế
mới lạ.
Tiệm Nước nầy, coi “cầy cầy” vậy… mà có
nhiều chuyện, để nói cho vui sau đây.
Tiệm Nước Trà Gia Ký nằm ngay góc ngã tư,
bên kia là chợ Hanh Thông Tây.
Tiệm Nước (mà) bán cà phê nầy, thuộc
loại “cựu trào”.
Ai uống “cà phê cữ” đều tới uống ở đây…
(hình) như có “ngải rù” rủ tới…(?!)
Cà phê rang ở lề đường, ngay trước cửa
quán và thường rang vào buổi chiều,
người rang không phải ông chủ quán mà là
ngưới khác, ông thợ rang nầy… ốm nhách!
Thợ rang bày biện đồ nghề để rang cà phê
ngoài đường, nên ai cũng thấy rõ:
Để dưới đất là cái máng thiếc, giống như
máng đựng cám heo, bên trong chứa than.
Gát trên máng thiếc là thùng sắt tròn cở
4 tất, dài cở 3 gang tay, hai đầu thùng
bịt kín, ở giữa đó cho hai cây sắt ló ra
để gát trên miệng máng, mà một đầu uốn
cong hình chử “chi” giống như cái ma-ni-wên
của xe hơi, để quây máy xe, lúc chưa có
“đề ma-giơ”.
Bên hông thùng tròn có cái lổ cở 1 tất
vuông, có gài miếng tôn để bít lại:
Đây là chổ để thợ rang mở ra coi cà phê
rang chín tới đâu rồi…
Khi lảo
thợ rang ngồi chồm hổm để quay tròn nhè
nhẹ cho hột cà phê trộn đều trong thùng,
khi than đỏ rực, thì đám con nít, cũng
bu coi đen nghẹt xung quanh…
Lâu lâu thợ rang kéo nấp bên hông coi cà
phê “chín” chưa, có khi ổng đổ vô thùng
một chút rượu (màu) trắng, bị tụi nó…bắt
quả tang tại trận, nên cả bầy hỏi liền:
-
Á á…sao ông đổ rượu vô cà phê?
-
Đổ rượu
chi vậy ông…?!
-
Có rượu
uống cà phê say thấy bà!!!
-
Đổ rượu đế
vô đó chi vậy ông…???
-
Hỏng phải rụ-đế nha bây. Ông thợ rang
cải liền.
-
Chớ rụ
gì???
-
Rụ tây hẳn
hẹ đó bây…
-
…chi vậy
trời???
-
Để cho cà
phê có mùi thơm…Ông thợ rang cho biết
như vậy.
-
…?!...<!!!>…!?...
Do vậy (mà) tụi nó liền “nghi nghi” cái
vụ “ghiền cà phê” của mấy ông già.
-
Ông nội
mầy ghiền cà phê…là phải rồi…
-
Sao
vậy///?!
-
Trong cà phê có rượu đế, uống vô nó…sanh
tật ghiền….>?>?>???
-
…?!...uống
cà phê, ghiền hôn ông???
-
…!?...
Mấy đứa tụi nó nói om sòm, ông thợ rang
bực mình:
-
Thì uống
thử coi?! Dám hong đó “con nít uống sửa”
tụi bây?
-
Ông chê
tụi tui “con nít” hả…?!?
-
…í ẹ…con
nít chỉ uống “sửa nước sôi” làm sao dám
uống chà-phe…(?!)
Ông chủ
quán ngồi trong quầy, nói lớn…theo ông
thợ rang:
-
Con-lít chỉ ham uống xửa-lước-xôi…đó
bây…
-
…)o(…)o(=>>>…///><///>>><<<?!!...!?(cả
bầy giận trong bụng)
Cũng vì
“cà phê =>>> tiệm…nước trà gia ký” ở
ngay ngả tư…
Nên bị đám
con nít trời ơi…gọi là “cà-phê ngả-tư”
hay “cà phê ông tàu”…
Cà Phê
Đen.
Ông tàu
bán cà phê đen bằng cách dùng Cái Vợt,
đổ cà phê bột nửa vợt, trên miệng vợt có
làm niềng bằng cộng kẻm thành cán vợt.
Nước sôi
nấu sẳng ở cái Ấm Đất.
Còn vợt cà
phê lại bỏ vô cái Ấm Nhôm cao cổ, nước
sôi từ ấm đất (giống cái ấm để sắc Thuốc
Bắc) được chế vô Vợt một ít, ông chủ
quán lấy đủa dài khuấy đều cho cà phê
thấm nước, sau đó đổ thêm nước nóng vô
vợt và để nước cà phê chảy vô ấm nhôm,
khi nước trong vợt hết chảy, lảo chủ bỏ
nguyên cái vợt cà phê vô ấm nhôm, mà
miệng vợt nằm trên miệng ấm.
Sau đó,
lại để ấm nhôm trên lò than…giống như
“hăm” đồ ăn…
Nhưng bà
con gọi làm vậy, là “kho” cà phê, tức là
Cà Phê Kho!!!
Khi khách kêu cà phê, ông chủ bụng bự,
lấy cái ly bỏ trên cái dỉa, rồi lấy cái
ấm chứa vợt cà phê…chỏng vòi ấm vô ly,
rồi kéo cái ấm lên cao…nghe cái rét!!!
Lúc nầy,
cà phê vừa…lên, cũng là lúc vòi ấm…hạ
xuống ngay miệng ly, thì cà phê nằm dưới
mặt ly và đồng thời bọt cà phê nổ
lóc-bóc ở miệng ly.
Ông chủ
chế cà phê 10 lần như 1 là còn chừa chổ
để bỏ đường cho khỏi tràn ly.
Chế cà phê
như vậy…thiệt là điệu nghệ giang hồ tứ
hải giai huynh đệ…(?!)
Chế cà phê
như vậy…thuộc loại thượng thừa trong cái
bang tám túi!!!
Vì chế cà
phê cái ào như vậy, nhưng không bao giờ
tràn ra ly…
Lảo chế cà
phê 10 ly như gió, lảo múa…1 tay giống
như hát xiệc, hây thiệt đó!
Ly cà phê
đen có 2 cở, cở ly nhỏ gọi là Xây Chừng,
cở lớn gọi là Tài Chừng.
Khách vô
kêu:
-
Cho cái
Xây Chừng…(giá
1 đồng)
Hay là
kêu:
-
Lấy cái
Tài Chừng….
(giá 1
đồng 2 cắc)
Tuy khách
kêu “cho” hay “lấy”, nhưng ông chủ tiệm
đều “bán” hết ráo!!!
Cà Phê Sửa
là ly quậy lên “có màu cà phê sửa”…giá 1
đồng rưởi.
Bạt-Xỉu là cà phê nhiều, sửa ít, cũng
…”tì” rưởi.
Cái Tẩy là nước đá cục đập nhỏ bỏ đầy
ly, đổ Ly Đen vô là Cà Phê Đá, giá 2 tì.
Cái Tẩy mà có “nước trà” gọi là Trà Đá…5
cắc.
Nói về cái dỉa đựng ly cà phê…(Cà
Phê Dỉa)
Ly cà phê
phải đựng trên dỉa, vì ly “cà phê kho”
rất nóng, không thể cầm ly bằng tay.
Cái dỉa nầy là Dỉa-Đá (không phải làm
bằng đá) là loại dỉa (không nói đỉa) làm
bằng sành và men dỉa màu vàng da bò,
lòng dỉa có “bắt bông” con cá ba đuôi,
hay bông hoa, dỉa rất dầy, nặng và cứng
như đá, nên nói là Dỉa-Đá.
Dỉa Đá nầy
chỉ đựng ly cà phê mà thôi.
Cà Phê
Dảo.
Cà Phê Dảo hay cà phê Nước Dảo, là cà
phê pha Nước-Nhì của Cà Phê Đen.
Cà Phê Đen là cà phê pha Nước Nhứt.
Khi Nước Nhứt cạn, thì trong vợt chỉ còn
Xác Cà Phê Xay, bây giờ đổ nước nóng vô
vợt lần thứ nhì, với lượng nước bằng 1/3
số nước của cà phê nước nhứt (cà phê
đen)
Khi đổ nước vô lần nhì thì phải là Nước
Nóng sẳn.
Cà Phê đen
thì dành cho mấy ông già.
Cà Phê Dảo thì mấy bà già ưa uống, vì Cà
Phê Dảo…loảng hơn Cà Phê Đen.
Tiệm Nước
Trà Gia Ký là quán cà phê lâu đời, nên
ai cũng biết…
Hồi đó…
Mấy ông già trong xóm, đa số, quen tật,
mới 3 giờ sáng là “nhỏm dậy” để đi uống
cà phê, là đi xuống “quán ngả tư” nầy
nè.
Đi sớm như vậy, đừng lo, xuống tới là
lảo chủ bụng phê mở cửa trước đó lâu
rồi!
Mấy ông
già, đã ngồi uống cà phê chổ nào thì cứ
ngổi chổ đó, gọi là “ngồi chết chổ”.
Vì đã quen
mặt, quen “thói”, gọi là “quen gu” khách
khỏi nhắc, vừa ngồi là ông chủ pha…xẹt
xẹt, là thằng Phổ Ky bưng ly cà phê ra
ngay tức khắc.
Ly cà phê
(kho) vừa pha, phải nói là “nóng tàn
canh”, nó nóng tới độ khói nóng nổi màng
màng trên mặt cà phê, nếu rờ ly…là phỏng
tay, nên bưng cái dỉa thì hỏng sao.
Khi ly bưng tới, mấy lảo nông…để đó, rồi
thò tay vô túi, lấy bịt Thuốc Cái (thuốc
rê) trong túi áo bà ba đen ra để trên
bàn, nhẩn nha lấy cuộn giấy huyến, xổ
ra, xé một miếng dài, bỏ cuộn giấy vô,
rồi rứt cục thuốc ra, bỏ trên giấy
huyến, lấy tay xé thuốc phân đều trên
giấy rồi bắt đầu “se” rồi cuốn. Cuốn
tròn…nhưng đầu lớn đầu nhỏ!!!
Sau đó, le
lưởi…liết sơ qua mép giấy rồi vuốt nhẹ,
thế là chẹt hộp quẹt…hút liền.
Khi kéo “hơi thuốc” đầu tiên, mấy ổng
trề môi “hít vô sâu”, rồi chu mỏ thở ra
lổ mủi thành 3 vòi khói, ổng nói khói
đó… “thơm khói” chớ hỏng có hôi!!!
Sau đó ổng
kẹp điếu thuốc, còn tay kia lấy muổng
múc vô thố đường rồi đổ vô ly và khuấy
nhẹ, múc thử 1 muổng, đưa lên miệng
“thử”, rồi mới bưng ly cà phê lên (ly
nguội bớt rồi) mà miệng húp nhẹ, còn mồm
còn xì loáng thoáng khói thuốc cái!!!
Uống cà
phê có tỏa khói thuốc như vậy, mấy ổng
nói uống vậy, nó mới “thơm râu”.
Mấy ổng,
ai cũng vậy, nhấp nhấp vô miệng ly (sợ
nóng môi) rồi húp nhẹ, nhẹ như gió
thoảng mây trôi, chất cà phê đen ngòm
thấm đều vô miệng…
Lúc nầy,
mới thấy cà phê…kho vợt, nó ngon cách
gì!!!
Uống hết ly đen, mấy ổng…chơi sạch bình
trà, hết bình, kêu bình khác, kêu trà
hoài mà ông chủ quán cứ lặng lẻ châm
trà, hỏng dám rên…một tiếng làm thuốc!
Ba ông
uống bứt năm sáu bình trà, là…trời hừng
đông, mạnh ai nấy về…
Thiệt là
đáng đồng tiền bát gạo, khi ba giờ sáng
bỏ công đi xuống tiệm nước!!!
Cà Phê
Dỉa…(uống
cà phê bằng cái dỉa)
Quán nước kể trên hay những quán nước
khác ở xung quanh ngoại thành Saigon, mở
ra là để bán cà phê đen…cho mấy ông già,
bà cả…
Trung niên
cũng uống, nhưng không “uống chăm” bằng
mấy người già.
Còn thanh
niên trẻ chỉ uống cà phê sửa hay bạc
xỉu.
Cà phê đen là của ông già.
Còn con
nít thì uống “sửa nước sôi”.
Hỏng hiểu
sao, tự nhiên, có sự…chia rẻ kỳ cục như
vậy.
Dân ghiền
cà phê là dân lao động quanh năm và cũng
uống quanh năm.
Khi ấy bà con xung quanh, như Gò Vấp, Bà
Điểm, Hốc Môn, Thới Hòa…thường lấy Xe Bò
để đi Kéo Phân Rác để về làm phân rau
cải…
Chổ chứa phân rác của Saigon khi ấy do
Sở Thùng lấy hàng ngày trên đường phố và
đem đổ 1 chổ gọi là Vũng Bèo, nằm kề kho
đạn Gò Vấp.
Do đó, bà con ở xa như Bà Điểm, Hốc Môn,
Gò Vấp…phải mướn xe bò của những nhà có
xe bò trong xóm nhờ Kéo Rác về nhà để bà
con làm phân…
Vì ở xa,
mấy ông đánh xe bò phải đi rất sớm để
kịp về nhà, trước khi trời nắng gắt.
Khi ấy,
“đường nào cũng về la mả”…là phải đi
ngang nhà thờ Thông Tây, nghĩa là phải
tới Tiệm Nước Trà Gia ký trước, rồi từ
đó mới xuống Vũng Bèo để kéo rác…
Vì là dân
chuyện nghiệp, cho nên mấy ông đánh xe
bò quen nhau khi chở rác…
Do vậy,
mấy ổng hay chờ nhau ở Tiệm Nước
Tr.Gi.Ký để uống cà phê, hút thuốc, để
“tán gẩu” chuyện thường ngày, từ mưa
nắng, mùa màng, phân tro, thóc lúa…
Xe bò nào
đi sớm thì nằm trong, còn xe đi trể thì
nằm sắp hàng bên ngoài…
Trong khi mấy ông đi sớm uống cà phê
trước đó từ lâu, chuẩn bị lên đường.
Mấy ông
tới sau…bị hối uống lẹ để “lên đường
tráng nhựa” một lượt, thế là…
Ông đi trể
vừa ngồi vô bàn…chưa nóng đít, là thẳng
phổ ky bưng ly cà phê đen còn nóng hổi
tới liền…vậy mà còn…
…Bị hối
uống lẹ, mà là cà phê kho, nếu uống vô
ly nóng…bị phỏng môi sao?!
Vậy muốn
uống cho mau hết ly đen nóng hổi,
thì…làm sao đây trời?
Bởi bị hối
quá cở, nên ông đi sau chỉ còn nước chế
cà phê còn nóng hổi vô cái dỉa, vừa thổi
cho mau nguội, để uống mà thôi, cái sự
đời, là nó phải vậy, ai cũng biết.
Uống vậy
(cũng) có tên là Uống Cà Phê Dỉa…
Tóm lại,
ai đang uống cà phê vợt, mà có chuyện
gấp, muốn uống hết cho lẹ, thì cứ dĩa mà
chế cà phê vô đó, rồi bưng dỉa…mà húp và
ai cũng vậy, chuyện đời…phải thế!
Chớ còn
rảnh rang đi uống cà phê, mà uống bằng
dỉa, thì chắc là…ổng bị khùng!
Uống cà
phê cũng có “lệ” đàng hoàn nửa
nhen…><>?!<>>…
Lệ thứ 1:
Uống
cà phê, khách chỉ uống 1 ly (bởi chưa
thấy ai kêu thêm ly thứ 2)
Lệ thứ 2:
Trà
hết, chủ quán phải “châm” bình trà khác,
mà chủ quán…hỏng được rên.
Lệ thứ 3:
Khách
tới sớm cở nào, chủ quán cũng phải mở
cửa ra bán, hỏng được cự nự.
Lệ thứ 4:
Cho dù
khách ngồi cốt…tới khuya, chủ quán hỏng
được…đuổi khách đi về.
Lệ thứ 5:
Khách
có quyền…ghi sổ cà phê.
Lệ thứ 6:
Chủ
quán có quyền ghi bảng Quán Nghèo Miển
Thiếu.
Lệ thứ 7:
Quán
ghi “miển thiếu” thì ghi, còn khách
quen…cứ sổ mà ghi.
Như vậy,
khách mới “mần thượng đế”…lâu dài.
Mấy (điều)
Lệ bất thành văn trên đây, chủ-khách
tuân theo răn-rắc/răn-rắc…(?!)
Thời đó,
trên bàn trong quán, chủ quán để đầy
cóng dỉa dựng: nào là bánh bao, bánh
tiêu, dò cháo quảy, bánh lột da, bánh
đậu xanh…vv…
Mổi loại
bánh được để trên cùng một loại dỉa có
hình vẻ giống nhau, để khi tính tiền
khỏi phải hỏi: Ông Hai ăn gì?
Hỏi vậy
nghe kỳ cục lắm, do đó, khi tính tiền,
người tính chỉ dòm mấy cái dỉa trống
trơn là biết khách ăn gì mà lấy tiền cho
gọn và hỏng “sẩy” một xu.
Mấy thằng
ông cố nhỏ, thấy mấy ông già uống cà phê
hà rằm, ngày ba bốn cử: Sáng trưa chiều
tối…Tụi nó thắc mắc:
-
Nè nè, sao
tao thấy…ông nội mầy uống cà phê hoài
vậy mậy?!
-
Ai biết
đâu nà…
-
Mầy uống
cà phê lần nào chưa?
-
Rồi…
-
Ngon hong…
-
Tao bỏ
đường ít, nó đắng nghét…
-
Thì mầy bỏ
nhiều đường, có sao đâu…?!
-
Ê…thử
hong…
-
Bịnh gì
cử…
Thế là
ba ông thần Lớp Nhì 2…nhớ lời “khi dể”
của ông chủ tiệm…
Tụi
nó…mạnh dạn vô tiệm nước Trà Gia Ký…ngay
bửa đó!!!
Ba thằng
nhóc tì, cười hì hì bước vô quán, kéo
ghế nghe cái rột, liền thót lên ngồi,
rồi…thòng cẳng tòn ten ngó dáo dác, ông
chủ bụng phệ thấy vậy, hỏi liền:
-
Ăn gì đó
bây?
-
Tụi tui
hỏng ăn…
-
Úi chời
chời…vậy vô đây làm chi, hử…>>>?!
-
…vô uống
cà phê đen chơi…
-
Ây da
da…chậc chậc…Ông chủ tiệm chặc lưởi rên
trời.
-
Gì đó ông?
-
Con-líc con-lôi mà bày đặt Cà Phê-Cà
Pháo…he???
-
Ông…còn cà
phê đen hôn đó…?!
-
Hì hì…còn
chứ lị…hehehe…
-
Cho 3
cái-đen coi…
-
Ối chời
chời…con-líc uống “xửa-lước-xôi”…ché…!!!
-
Tụi tui
“uống-đen”…bán hôn???
-
Hà hà, có
ngay, Tèo Lự bưng 3 cái-len cho 3
“ông-thằng lước-mặn” coi, hì hì…
Trong…cái vụ “lời qua tiếng lại” như
trên, tụi nó ngó nhau…cười mỉm chi cọp.
Trong
tíc-tắc, thằng phổ ky, bưng ba ly
đen…kho nóng hổi tới bàn tụi nó tức thì.
Sẳn thố
đường cát đầy nhóc trên bàn, ba “ông
thằng” lước-mặn, lấy muổng múc đường vô
3 ly đen, quậy sơ, chờ nguội, rồi uống
từ từ…rất điệu-đàn văn nghệ!
Vừa uống,
tụi nó vừa “chấp chấp” miệng, thấy hơi
đắng đắng ở đóc-dọng, có thằng…vuốt
ngực, trợn mắt, mặt nhăn nhăn, vậy mà
tụi nó…coi bộ khoái chí tử.
Ông chủ
ngồi quầy, im lìm ngó ra…thấy hết ráo:
Thấy rỏ:
Ba “ông-thằng” uống lưn ly đen, lại múc
đường bỏ vô ly lần nửa…
Cứ thế, cứ
thế, ba ông cố nhỏ, bỏ riết…gần sạch cha
nó thố đường!!!
Uống hết cà phê trong ly, tụi nó rót trà
vô ly, mà đáy ly còn một ề đường chưa
tan…
Tụi nó…nán
lại, để uống sạch bình trà tàu, chơi bứt
hủ đường cát!!!
Còn đường
trong ly cũng sạch nhách
luôn…!!!///!!!... Xong đâu đó:
Tụi nó bắt
chước mấy ông già, kêu thằng phổ ky tính
tiền cà phê…rất điệu đàng:
-
Thẩy Xu đi
ông chủ…
-
Xấu Lúi…coi
na…!!!
Trả
tiền xong, mấy “ông-thằng” ông cố, vui
vẻ ra về, một cách thơ-thới hân hoan!
Ông chủ
bụng phệ, thấy vậy, lắc đầu, lè lưởi, tỏ
vẻ ”ớn đạn” tụi nó luôn!!!
Tụi nó cho rằng:
Phải uống
Cà Phê Đen như vậy, ý là để cho ông chủ
(bụng) phệ…biết mặt bù-cua cá-cọp của
tụi nó, chớ ở đó mà “con-nít ham uống
sửa bò”…còn lâu!!!(?!)
Và rồi sau
đó…nửa, mấy thằng quỉ sứ đó, lại “chơi
rát mặt” ông chủ, bằng cách:
Ba “ông-thằng” nước mặn…tiếp tục vô
“tiệm nước” uống cà phê đen:
Mà trên
tay 3 đứa, có kẹp…nhỉnh-nhỉnh 3 điếu
Rube Queen giá ”2 đồng 3 điếu”.
Ba thằng vừa nhấp nháp cà phê đen, vừa
hút thuốc cho “ra khói lổ mủi”…thì…
Thì ông chủ tiệm nước Trà Gia Ký, chỉ
còn nước trợn trắng, đớ lưởi, ợ chua lè…
Tụi con nít chơi “độc” như vậy, để chi
nè?
Để ông chủ phệ, hết dám “khi dể” tụi con
nít.
Bởi, đâu có phải, là hể…là con-líc “thì
phải” uống xửa-lước-xôi (?!)
Rồi con-líc ”cũng hỏng biết”
hút-thuốc-ra-khói-lổ-mủi…sao ché??? Lầm
to…!!!
Ông chủ
Trà Gia Ký, nghĩ vậy…hỏng trúng nhen,
trật cù chìa…gồi đó…
…>>>…Khà
khà khà…!!!
NĂM
MỚI CHÚC QUÍ ĐỘC GIẢ ĐƯỢC NHIỀU TAM AN