Chưng Đám là sắp xếp trái cây…loại đèo
đẹt, cong queo…thành vật Tứ Linh.
Chưng Đám cũng là một cái nghề, đó là
Nghề Chưng Đám.
Nhưng nói theo dân gian xưa, Chưng…lâu
năm thì thành Thợ Chưng.
Thợ Chưng là thợ chuyên môn chưng trái
cây trên bàn thờ tổ tiên, đình chùa…
Thợ Chưng…xếp trái cây thành hình “vật
tứ linh” đó là Long Lân Qui Phụng.
Hồi xưa, đa số nhà là Nhà Ngói, mà nhà
ngói thì bàn thờ tổ tiên được đặt giữa
nhà, do đó, chưng rồng phụng rất tiện vì
rồng phụng…hỏng đụng cây đòn dông trên
nóc nhà…
Hình như…”hầu hết” mọi Đám Cưới xưa đều
có chưng Rồng Phụng.
Còn đình chùa miếu mạo khi tới dịp lể tế
Kỳ Yên rằm tháng giêng thì chưng Tứ Linh…
Đám cưới là việc hệ trọng của một đời
người, do đó, hai bên cha mẹ của cô dâu,
chú rể đều rất trân trọng cho lể cưới
của con mình…
Vì vậy, phải mời thợ Chưng Đám tới nhà
để chưng…tại chổ, do đó, con nít có dịp
coi mấy ông Thợ Chưng…chưng ra sao, để
rồi “ghim” trong bụng luôn…(?!)
Ở đám cưới, cái quan trọng nhứt là
“trang trí” trên bàn thờ gia tiên trong
nhà mình.
Trên mâm trái cây Ngủ Quả ngày thường,
bây giờ biến thành hình Rồng Phụng.
“Biến” trái cây thành rồng phụng trong
đám cưới gọi là Chưng Đám Cưới.
Người phàm…không phải ai cũng Chưng Đám
được…(?!)
Nói vậy…không phải chưng đám nó “khó”…(thấy
chưng…coi bộ dể ăn lắm)
Mà là phải có “đồ nghề” sẳn trong nhà
mình, khi cần móc ra…là chơi liền.
Nếu “người phàm” muốn chưng, cũng phải
có đồ nghề mới chưng được.
Nhưng chưng rồi…thì bỏ, bởi lâu lâu, có
khi cả năm mới có một đám, thì…làm sao?
Ông thợ chưng nhà nghề, phải là ông có…dính
líu với Nghề Chưng, là con cháu hay đệ
tử đệ tiết…gì đó với ông thợ chưng…đã có
sẳn đồ nghề rồi.
Bây giờ…cứ thế mà chưng, chưng đám cưới
cũng có “ăn” tiền công đàng hoàng.
Đồ Nghề rất “đơn giản” đã làm sẳn và một
mớ trái cây hình thù méo mó cong queo.
Chỉ có “nòng” (cốt) con vậy thì có sẳn
thôi, còn trái cây thì đi mua, nhưng lựa
thứ “đồ bỏ” là đèo đẹt cong queo…hỏng
giống ai, càng tốt.
Nếu nhìn thấy ông nào vô chợ mua toàn
“đồ đẹt” thì đích thị ổng là Thợ Chưng!
Vì là Thợ Chưng bật thầy, nên thầy biết
phải mua cái gì và mua bao nhiêu thì đủ.
Và hàng dạo đầu, để bắt trớn, nói cho
trôi cái chuyện…tưởng dể ăn nhưng khó
nuốt.
Bà con nào (ỷ mình) có “hoa tay” muốn
làm Thợ Chưng trong…tương lai gần, thì:
Phàm cái gì hay chuyện gì…
Trước khi lên bậc thượng thừa cũng phải
ra tay…làm (thực hành) lần đầu tiên
trong đời. Sau đó, ăn thua mình…có gan
hùm…dám tiếp tục làm nửa hay không mà
thôi!
Nếu chí cốt “làm nửa”, làm hoài, thì thế
nào cũng “lên thợ” rồi thì sẻ…lên thầy(?!)
Trước tiên, thử…thời vận bằng cách làm
(con) Phụng (hỏng ai kêu Phượng).
Đứng trước bàn thờ gia tiên, bên tay
trái là cái Chò, trên Chò là Dỉa Bàn
Thang để chưng trái cây, bên phải là cái
Lục Bình để chưng (cắm) bông…
(tùy quan niệm “nam tả nử hữu” của từng
địa phương, mà vị trí của cái Chò và cái
Lục Bình có thể đổi chổ trái phải…do
đứng ngoài dòm vô hay đứng trong dòm ra?!###?!)
Ở đây, ta chưng Phụng thay dỉa trái cây,
bên trái bàn thờ…
Lấy dỉa Bàn Thang để dưới đất, lớp dưới
cùng là sắp những nải chuối sao cho cân
xứng vòng tròn (có nơi kỵ chưng chuối,
vì chuối thì…chúi mủi chúi lái, nên hỏng
xài).
Ở trung tâm dỉa phải có cây chuối đã lột
bỏ bớt bẹ, cao cở 6 bảy tấc, rồi đóng nỏ
ở dưới cho chắc, để cho khỏi ngã và để
nó dựng đứng, dùng làm trụ cái…
Lớp kế, nằm trên chuối, sắp thêm trái
cây như xoài mận đu đủ bưởi…vv…
Ý là cho “cái đế” hơi cao, để cho nổi
lên thân Phụng.
Lấy trái thơm phụng, là loại thơm lớn
trái, thân trái chín có màu ửng đỏ và
đầu thơm có lá “bờm xớm” dài trông rất
ngộ. Ta lấy dao lạn bớt hong trái thơm
một miếng nhỏ, sao cho thân thơm “ăn
khít” vô thân cây chuối, kế đó, chẻ tre
hay trúc làm cây nỏ, để đống nỏ từ thân
thơm thấu qua cây chuối cho vững, trái
thơm nầy nằm trên trái bưởi, ý là bàn
cẳng phụng sẻ nằm trên trái bưởi, trái
thơm phải để nằm nghiêng 45 độ, cho đầu
quay vô giữa nhà, nghĩa là ta có trái
thơm… dộng đầu 45 độ.
Lúc nầy…đít (cuốn) trái thơm nằm trên,
ta lấy đầu trái thơm khác, bẻ đầu thơm,
úp ngược đầu thơm đó vô…đít trái thơm
kia, vậy là có cái cổ Phụng rồi…
Lúc nầy, sơ khởi ta thấy trái thơm (con
phụng) đầu đít gì cũng có 2 đầu thơm
cùng chiều.
Lấy dao gọt phần đầu thơm (gắn thêm) cho
tròn để chuẩn bị làm Đầu Phụng.
Đầu Phụng là củ Sắn (hỏng phải củ mì),
lựa củ Sắn có hình thù giống đầu gà và
lớn cở đầu gà, gọt đít sắn, đóng nỏ cho
sắn dính cứng vô đầu thơm, kế là là lấy
2 trái ớt sừng, lựa loại trái cong hết
cở, hai trái úp vô, để làm Mỏ phụng, mắt
phụng là bông Nở Ngày, màu tím, lấy kim
gút ghiêm xuyên bông Nở Ngày vô củ sắn,
thế là có Đầu Phụng.
Đầu Phụng phải có “mòng” là gắn vô mấy
trái ớt vàng cong cong…là coi như xong.
Chuyện nầy phải công phu, tỉ mỉ, nếu có
mắt thẩm mỷ thì làm…càng giống cái đầu.
Kế đến là làm cánh Phụng, cánh phụng làm
từ trái “điệp” khô, loại nầy trồng trước
bàn thiên, gọi là “điệp cúng”, lấy trái
khô, tét ra làm lông cánh, ta sắp nó như
sắp cánh gà, cũng lấy kim tây, đâm xuyên
nó vô trái thơm…thì thành cánh Phụng.
Còn đuôi phụng thì…có rồi, đó là cái đầu
thơm phụng đó…bà con, khỏi làm nửa.
Cẳng Phụng thì…hơi bị khó và làm cẩn
thận như sau:
Lấy đậu Búng, cắt 3 khúc, lấy kim ghim
vô trái bưởi, lòn dưới cánh, cho lú ra
ngoài cái cẳng, rồi chia thành 3 ngón,
đầu ngón gắn vô 3 trái ớt đỏ cong cong…
Tóm lại, khi làm xong, nói với đám con
nít ngồi cho hỏ, đang lé mắt, dòm cả bầy:
- Tao
có con Phụng rồi nè bây…hehehe…ngon hong…!!!
- Tui
thấy…mới hơi hơi giống…đó ông…
Mới làm lần đầu (mình tự thấy) thấy
Phụng…hỏng giống con gì…hehehe…
Nhưng Phụng hỏng ai thấy hình thù nó…(##&&##)…nên
hỏng lo nhiều!!!
Cho nên, ta cứ làm (đại) vậy, Phụng làm
càng…gồ ghề, dòm càng…giống Phụng.
Cẳng Phụng làm từ mấy cọng đậu búng có
sỏ kẻm trong ruột cho cứng, xếp đậu cho
ngón xòe ra và cuối ngón là Móng làm
bằng trái ớt cong cong…
Cẳng Phụng có 4 móng…y như cẳng gà, khi
coi lại…ta thấy đầy đủ…
Vậy là ta có Phụng rồi nè…”đã chỉ” hong
chớ…?!
Lấy cọng rơm, tước bỏ hết lá, bó thành
bó cở cổ cẳng, bên trong có cọng kẻm mềm…
Uốn bó rơm thành chử S, cập vô cái cây
chắc, ý là cho Rồng quấn cột dộng đầu
xuống thế Long Giàng, rồi cây đó cắm vô
Lục Bình, nêm chưn cho chắc.
Kế đến là lấy kim tây, ghim ruột cây mì…(lấy
cây mì lớn, thục ruột cây mì, lấy ra xắt
xéo, nhuộm màu đỏ và vàng)…xếp hàng dài
từ đầu tới đuôi để là “vảy rồng”.
Khi xếp vảy, xếp như xếp ngói, vảy nầy
đè lên vảy kia, vảy nhuộm màu theo từng
hàng, sao cho dòm thấy “nổi cộm” là được.
Đuôi ròng, lấy lá đầu thơm cắt rời rồi
xếp thành đuôi như…đuôi cá.
Rồng phải có vây lưng, thì lấy lá đầu
thơm, xếp dài theo xương sống, từ đầu
chí đuôi là…coi như xong, phải lựa lá
thơm loại cao cao…thì vây rồng dòm mới
thấy xôm tụ.
Hay là chế biến bằng cách lấy ớt chín đỏ,
sắp hàng dài trên lưng Rồng cũng được.
Cẳng Rồng cũng lấy 3 trái đậu Búng cột
chung, cho nó thò ra từ hông.
Trong đó phải có dây kẻm để cẳng khỏi xệ
xuống, cẳng Rồng y như cẳng Phụng…
Móng rồng làm bằng trái ớt sừng lớn,
cong, sao cho thấy…dử tợn là tốt…
Lưu ý, làm Móng Rồng, thì rồng chỉ có 4
móng (Rồng 5 móng là rồng vua, kỵ, hỏng
làm)…4 móng rồng sắp sao cho 3 trước 1
sau…như cẳng gà…
Nhớ là phải uốn cho bàn chân rồng xèo ra,
vươn tới trước…dòm thấy dử dội là tốt.
Đầu Rồng “cốt” phải làm…hả họng sẳn, giờ
chỉ ghim trái cây vô là xong:
Cốt đầu phải cột vô thân rồng cho cứng,
lấy tép tỏi lớn lột vỏ, gắn vô họng là
Răng Rồng,
Lấy đậu búng, xỏ xiên ruột cọng kẻm rồi
uốn cho vểnh lên làm râu rồng…
Còn má rồng, trán rồng…tùy trí tưởng
tượng mà áp vô vỏ đậu phọng, vỏ chôm
chôm.
Làm Nòng (cốt) rơm của rồng như sau…
Lựa rơm tốt, lột sạch “rơm nhao” chỉ còn
cọng rơm sạch, bó rơm nầy lại bó thành
bó cở cổ cẳng, bên trong ruột bó rơm có
cây sắt hay kẻm lớn, nhưng mềm có thể
uốn được, để uốn bó rơm thành…bó rơm
hình chử S.
Nên nhớ đầu rồng trên chử S làm nhỏ từ
từ thành đuôi rồng nên…nhỏ hơn đầu kia.
Lấy cây mềm như cây Vong, đục đẻo sao
cho nó giống cái đầu…hả họng, phải cho
nó hả “tàn-hoạt” mới được và đầu cây nầy
bự cở cái tô…
Đồ nghề tiếp theo là phải có một hộp
ghim bằng…cây kim, có đít tà như cây
đinh.
Và đồ nghề tiếp nửa…lại có “dính líu”
tới cây (khoai) Mì!!!
Lựa cây mì lớn…thật lớn, cắt khúc cở 5
tất cho tiện việc “thụt ruột mì”, lấy
đủa thụt vộ ruột mì, đẩy nhè nhẹ cho
ruột mì đừng đứt khúc, sau đó lấy dao
bén xắt ruột mì thành nghiêng dầy cở 3
ly, phơi khô, nhuộm màu vàng hay đỏ, để
sắp hàng làm Vảy Rồng.
Khi đã có Rồng cắm trên cái lục bình rồi…là
phẻ.
Ta trang trí thêm “mặt hậu” sau lưng
rồng bằng lá Đinh Lăng tròn (loại đồng
tiền) và có vài lá Thiên Tuế xé hai, uốn
châu đầu làm viền, ý là sao cho kín…dể
coi…
Lân Chưng Đám ở đây có…bà con họ hàng
với Lân Tết.
Nên đầu Lân thì y chang nhau, “tụi nó”
chỉ khác nhau “cái thân” mà thôi.
Lân Múa…hỏng nói, vì ai cũng thấy…
Ở đây chỉ nói cái Đầu lân chưng…
Mà cái đầu Lân Chưng…nó cũng y chang cái
đầu Lân Múa…(?>?>?)
Do đó ta làm cái đầu Lân Chưng giống cái
đầu Lân Múa…là ăn tiền!!!
Chỉ cái Mủi Lân Chưng thì phải chế biến
thêm thôi…
Cái Mủi Lân Chưng “làm” như sau:
Lựa 2 trái cà tây chín đỏ au để ngay vị
trí lổ mủi, trái cà thứ 3 dằn lên 2 trái
kia, đương nhiên là phải ghim cây kim
tây cho nó khỏi rớt…
“Mủi Lân” là cái mủi (phải) bự chà bá,
thì mới thấy nó…bá phát…(?###!)
Ba trái cà tây đỏ chét chồng lên…ta nói,
ta la…dòm nó y hệt như “mủi lân” nhen.
Nhớ quay cái cuống cà ra ngoài, cho lổ
mủi lân…dể thở…vậy là hốt bạc.
Đừng sợ…bị chê, vì hỏng ai thấy lân, nên
mủi lân ta làm, nó mới “giống” chớ!?!
Còn thân + cẳng Lân Chưng cũng làm bằng
rơm bó kỷ, cũng có sỏ kẻm.
Mình (da) con lân thì lấy vỏ trái Điều
Dầu, là loại trái có hột màu vàng sậm để
làm cà ry, vỏ trái điều dầu có gai như
vỏ trái chôm chôm, màu nâu đen, nhưng
gai cứng hơn.
Nếu không có vỏ điều dầu thì lấy vỏ chôm
chôm ráp vô cũng…đặng, vỏ chôm màu gì…ai
cũng rỏ, lấy kim tây ghim vô cho cứng…là
xong.
Mình con lân làm bằng hai vỏ nầy…dòm rất
quạu, vì thân nó…gai gốc không hà!!!
Còn đuôi lân thì lấy bông gòn tẩm màu đỏ
hay vàng rồi quấn vô cọng kẻm.
Sau đó cắm 1 đầu vô đít lân, uốn cong
đuôi lân cho giống cái quay nhạu rượu đế…
Còn chót đuôi vảnh lên tới nửa lưng, rồi
quáu lên trời rồi đổ ra sau lưng.
Gần chót đuôi, quấn một nùi bông gòn tẩm
màu…là ra đuôi con lân, dể lắm!
Vậy là ta có Lân Chưng rồi đó…nghen!!!
Như vậy…”mới đây”…mà là ta đã có…3 em để
chưng rồi, giờ chỉ còn Qui thôi…
Qui là…đích thị con rùa, mà rùa thì ai
cũng biết, kể cả con nít láu háu ưa hỏi
bậy!!!
Do đó, ta cứ lấy cái rổ…ụp lên 4 trái
thơm làm cẳng rùa…hehehe…
Còn đầu rùa là trái dừa tươi, gắn vô cái
rổ…là thành đầu rùa liền hà! Dễ ẹt.
Đừng ngại gì ráo, làm Qui như vậy là…tụi
con nít khó tánh…cũng hết cải nổi…
Đố thằng quỉ nhỏ nào dòm vô, mà dám cải
con nầy…hỏng phải con rùa!!!
Còn người lớn…hỏng dám có ý kiến ý cò gì…(bởi
sợ mích lòng)…hì hì…
Chớ nếu o bế kỷ, mà hỏng…giống rùa, thì
tụi con nít sẻ chê, thiệt là bất tiện…
Còn nếu muốn…Muốn cái đám con nít “xây
lố cố” ba trợn…khen tới tấp, thì ta lấy
bẹ chuối cắt bẹ thành hình lục giác bự
cở bàn tay, rồi ráp vô…trên cái rổ, là
xong!
Lúc ấy, tự nhiên đám con nít…thấy giống
con rùa quá xá, lúc nầy tụi nó khen nè:
- Ổng
chưng con rùa có cái “mu” giống y chang…hén
bây…!!!
- Tao
công nhận…nó giống hịt hà…
Để rồi 1 trong những
thằng đỏi nhỏ đó, #^#(61)#*#...nó nhớ,
nó nói dóc thầy chạy.
Nói thì…nghe dể, nhưng khi bắt tay vô
làm thấy nó…ngượng tay và kỳ lắm…
Nhưng hỏng sao, ta cứ làm, làm hoài thì
nghề dạy nghề, thì thành thuộc mấy hồi.
Nghề Chưng Đám nầy rất tẳng mẳng tỉ mỉ
như thợ sửa đồng hồ…
Nếu có dịp…gặp ai Chưng Đám ta nhảy vô (làm
bộ) phụ, rồi nhân đó âm thầm…
…Học lóm luôn…(ít ai ngờ chuyện học lóm
bí mật nầy)
…Học Lóm…!!! Đó là chuyện dể ẹt hà…!!!
Tóm lại, Chưng Đám…hỏng khó…(?###$$$!)
Cái khó là chưng làm sao cho…con nít hít
hà, bàn tán ỳ xèo, nhưng hỏng chê.
Còn người lớn, thấy…nhưng ít ai nói ra,
coi xong, bà con “để bụng”…để chi???
Để nếu ông thợ chưng giỏi thì khi “có
đám”…sẻ nhờ mình chưng giùm…
Nếu mình Chưng mà ngon, được khen…thì lổ
mủi nở bự…như mủi lân!!!
NĂM
MỚI CHÚC QUÍ ĐỘC GIẢ ĐƯỢC NHIỀU TAM AN